Slezina je mali, mek i elastičan organ, koji se nalazi u gornjoj levoj strani trbušne duplje, ispod grudnog koša ili levog rebra. Deo je limfnog sistema, koji je u stvari deo imunološkog sistema. Obavlja nekoliko važnih funkcija u organizmu kako bi telo bilo zdravo. Kod odraslih, slezina je veličine avokada. Dugačka je oko 13 cm, široka 8, a debela 5 cm. Različita zdravstvena stanja, bolesti, poremećaji i povrede utiču na to kako naša slezina funkcioniše. Iako dođe do oboljenja ili slezina počne da izaziva probleme, zdravstveni radnici mogu da je uklone postupkom koji se zove splenektomija.
Slezina je ključna u funkcionisanju imunog sistema
Slezina ima ključnu ulogu u normalnom funkcionisanju imunog sistema, jer pročišćava krv i pomaže da imuni sistem prepozna i napada strane patogena i alergene. U toku razvoja embriona slezina proizvodi i bela i crvena krvna zrnca. Međutim, po rođenju ovu funkciju preuzima koštana srž, a aktivnost slezine se ograničava na proizvodnju izvesnih vrsta belih krvnih zrnaca i uništavanje starih, istrošenih crvenih krvnih zrnaca. Takođe, slezina uništava bakterije, koje mogu izazvati upalu pluća i meningitis, kao i sve druge čestice koje u nju dospeju krvotokom. Sadrži u sebi veliku količinu krvi koju pušta u krvotok u trenucima napora ili stresa.
Najčešće bolesti slezine
Uvećana slezina (splenomegalija) – Uvećana slezina se javlja kod akutnih i hroničnih infektivnih stanja i kao posledica nekih vaskularnih oboljenja. Ne predstavlja bolest, već simptom kojim se manifestuje već postojeća bolest. U nekim slučajevima, uvećana slezina može uništavati i bela krvna zrnca i krvne pločice. Mogući uzroci uvećanja slezine su mononukleoza i druge virusne infekcije, bakterijske infekcije, kao što su sifilis ili endokarditis, ciroza, leukemija, kao i metabolički autoimuni poremećaji.
Pucanje slezine – Pucanje slezine je izuzetno ozbiljna povreda, koja zahteva hitnu lekarsku intervenciju, a nastaje kada omotač slezine naprsne i krv počne da se izliva u abdomen. U zavisnosti od veličine naprsnuća može doći do obilnog unutrašnjeg krvarenja. Obično do pucanja slezine dolazi nakon saobraćajne nesreće ili nekog jakog udarca u stomak. Ponekad se može desiti da slezina ne pukne odmah nakon incidenta, već posle nekoliko dana.
Bolest srpastih ćelija – Ovo je teško nasledno oboljenje krvi kod koga se crvena krvna zrnca, koja prenose kiseonik putem krvi kroz telo, abnormalno razvijaju. Normalna crvena krvna zrnca su fleksibilna, i u obliku diska, ali kod poremećaja srpaste anemije ona postaju kruta i poprimaju oblik polumeseca, odnosno srpa. Tako abnomalne crvene krvne ćelije mogu dovesti do oštećenja organa, uključujući i slezinu.
Trombocitopenija (nizak broj trombocita) – Trombocitopenija je hematološki poremećaj, odnosno smanjen broj krvnih pločica, odnosno trombocita u krvi. Deli se na primarnu i sekundranu, kao i na naslednu i stečenu trombocitopeniju.
Slezina i njeno stanje se dijagnostikuje na nekoliko načina
Fizički pregled je prva metoda dijagnostike. Pritiskom na stomak, ispod levog rebra, lekar može da oseti uvećanu slezinu. Ako lekar primeti da je slezina uvećana, moe da zahteva dodatna snimanja i rezultate krvne slike kako bi otkrio uzrok uvećanja zapremine slezine.
Kompjuterska tomografija (CT skeniranje) – Aparat pomoću rendgenskih zraka pravi slike slojeva pojedinih organa. Samo par sekundi je dovoljno za dobijanje nekoliko preseka, a slika koja se dobija je jasnija od bilo kog drugog načina snimanja. Koristi se kako bi se dobile informacije o organima, kao što su jetra, pankreas, nadbubrežne žlezde, pluća, srce, krvni sudovi, abdominalna šupljina, kosti (posebno kičma) i kičmena moždina.
Ultrazvuk – Ultrazvučnim pregledom se uočavaju ciste slezine. Mogu biti urođene i stećene. Pseudociste nastaju kod trauma, infarkta i češće su oko 80 odsto, u odnosu na urođene. Ultrazvučnim pregledom se takođe uočavaju najčešći maligni tumori slezine (limfomi).
Snimanje magnetnom rezonancom (MRI) – Magnetna rezonanca abdomena je izuzetno precizan i superioran dijagnostički postupak, koji daje najdetaljniji slikovni prikaz organa, kao što su jetra, slezina, pankreas, žučna kesa, bubrezi i nadbubrežne žlezde. Ponekad je prilikom snimanja potrebno primiti kontrastno sredstvo radi boljeg prikaza promene i otklanjanja sumnje na patološki proces.
Biopsija koštane srži – Biopsija kostne srži je dijagnostička metoda uzimanja uzorka kostne srži iz zadnje bedrene kosti, kako bi se postavila dijagnoza hematološkog oboljenja. Procedura se izvodi u lokalnoj anesteziji i traje oko 30 minuta.
Skeniranje slezine – CT skener se koristi kod procene povrede slezine. Metoda je bezbolna i osim retkih komplikacije koje se mogu očekivati pri upotrebi kontrasta, bezopasna je. Količina zračenja nije velika.
Ako je potrebno, slezina se uklanja splenektomijom
Splenektomija je hirurška procedura uklanjanja slezine. Može se obaviti laparaskopskom operacijom (više malih rezova) ili laparatomijom (jedan veliki rez). Nakon uklanjanja slezine važno je vakcinisati se protiv određenih bakterija, poput Haemophilus influenzae, koja uzrokuje meningitis i Streptococcus pneumonije.
Život bez slezine
Iako je izuzetno važan organ u ljudskom telu, život je moguć i bez slezine. Ako je slezina oštećena ili uklonjena, drugi organi u telu, posebno jetra, prilagodiće se i preuzeti ulogu u borbi protiv infekcija i uklanjanja starih crvenih krvnih ćelija.
