Šta je kardiotoksičnost i kako lečenje raka utiče na funkciju srca

Kardiotoksičnost je stanje kojim se označava svako oštećenje srca koje nastane usled lečenja raka. Ova vrsta oštećenja srca nije uobičajena, ali može da se javi kod pacijenata koji su na određenoj hemoterapiji ili uzimaju lekove za ciljanu terapiju. Takođe, kardiotoksičnost može da se razvije i  nakon terapije zračenjem grudnog koša, a ponekad se razvija godinama nakon lečenja karcinoma, posebno kod odraslih, koji su se lečili od raka u detinjstvu. Stručnjaci naglašavaju da određene vrste lečenja raka imaju veći rizik od kardiotoksičnosti.

Šta je kardiotoksičnost?

Kardiotoksičnost je oštećenje srca koje nastaje usled određenih tretmana raka ili uzimanja lekova. Može da oteža srcu da normalno pumpa krv kroz telo. U teškim slučajevima, to može da dovede do kardiomiopatije, stanja srčanog mišića koje otežava srcu da pumpa krv. Kardiotoksičnost može da se javi kod svakog ko se lečio od raka, a najčešće se razvija kod pacijanat koji su uzimali određene lekove ili bili podvrgnuti terapiji zračenja grudnog koša. Treba imati na umu da je češća pojava kod odraslih koji su se lečili od raka kao dete. Teško je odrediti tačnu stopu kardiotoksičnosti kod odraslih, koji su kao odrasli imali lečenje raka. Ali, neke grupe procenjuju da do 20 odsto ove populacije može da razvije srčane probleme, a 7 do 10 procenata može da dobije kardiomiopatiju ili srčanu insuficijenciju.

Kako kardiotoksičnost utiče na telo lečene osobe?

Kardiotoksičnost može da izazove nekoliko srčanih problema:

• kardiomiopatiju
• srčani udari (infarkt miokarda)
• koronarnu arterijsku bolest
• otkazivanje srca
• bolest srčanih zalistaka
• nepravilan srčani ritam (aritmija)
• nakupljanje tečnosti oko srca
• nizak ili visok krvni pritisak
• usporen rad srca
• zadebljanje sluznice srca (konstriktivni perikarditis).

Kako prepoznati simptome kardiotoksičnosti?

Simptomi srčanih problema povezanih sa kardiotoksičnošću mogu da budu:

• povećanje abdomena (nadimanje stomaka)
• bol u grudima
• vrtoglavicu
• lupanje srca
• kratak dah (dispneja)
• oticanje i zadržavanje tečnosti (edem) u nogama.

Šta uzrokuje oštećenje srca?

Određeni tretmani lečenja raka mogu da izazovu kardiotoksičnost:

• Antraciklini, kao što je doxorubicin (Adriamycin), lekovi za hemoterapiju koji se često koriste za lečenje leukemije, limfoma, raka dojke, sarkoma ili multiplog mijeloma
• Trastuzumab (Herceptin), lek za ciljanu terapiju, koji se obično koristi za lečenje raka dojke, raka želuca ili raka gastroezofagealnog spoja, gde se jednjak povezuje sa želucem. To  će najverovatnije izazvati kardiomiopatiju, ako se kombinuje sa antraciklinskim lekom.
• Terapija zračenjem grudnog koša, koja se često koristi za lečenje raka dojke ili leukemije.

Kako se dijagnostikuje kardiotoksičnost?

Zdravstveni radnici mogu dijagnostikovati kardiotoksičnost merenjem pumpne funkcije srca korišćenjem ejekcione, istisne frakcije leve komore i procenom funkcije srčanih zalistaka. Istisna frakcija leve komore meri koliko krvi se ispumpava iz donje leve komore srca (leva komora) svaki put kada se srce kontrahuje.

Koriste se i određeni testovi za merenje funkcije pumpanja srca i funkcije ventila, kao što su:

• Ehokardiogram – Ovo je najčešći alat za snimanje u dijagnozi kardiotoksičnosti. Ehokardiogrami koriste elektrode i ultrazvuk da bi proverili otkucaje vašeg srca i videli protok krvi kroz srce.
• MRI srca (magnetna rezonanca) – Neki stručnjaci smatraju MRI srca zlatnim standardom za otkrivanje kardiotoksičnosti, koja koristi magnete, radio talase i poseban računar za kreiranje detaljnih slika struktura srca pacijenta i za procenu kako krv teče kroz srce.
• Test srčanog stresa – Ovaj test meri kako srce reaguje na intenzivnu aktivnost. Pacijent može da hoda na traci za trčanje ili da vozi stacionarni bicikl dok je povezan na mašinu koja meri otkucaje srca i krvni pritisak.
• MUGA test – Ovaj test procenjuje funkciju ventrikula srca i prikazuje srce pomoću posebne kamere i radioaktivnog sredstva u krvi. Koristi siguran radioaktivni tragač koji se jasno vidi na skeniranju slike. MUGA testom izračunava se frakcija izbacivanja.
• CT skeniranje srca – CT skeniranje koristi mnogo rendgenskih zraka iz više uglova kako bi se dobila detaljna slika srca pacijenta. Ovaj test može da bude najkorisniji za ljude koji su posumnjali na kardiotoksičnost nakon terapije zračenjem grudnog koša.

Kako se leči kardiotoksičnost?

Lekar može da preporuči prekid određenih lekova ili smanjenje njihove doze, u zavisnosti od vašeg trenutnog režima lečenja, a može da propiše lekove koji će pomoći srcu da efikasnije radi, kao što su:

• ACE inhibitori, kao što je lizinopril (Zestril) ili fosinopril natrijum (Monopril), za otvaranje arterija i poboljšanje protoka krvi
• Beta-blokatore, kao što su metoprolol (Lopressor) ili atenolol (Tenormin), za povećanje protoka krvi i usporavanje otkucaja srca
• Digoxin, takođe nazvan digitalis (Lanokin), kako bi usporio rad srca i pomogao mu da kuca efikasnije
• Diuretike, kao što je furosemid (Lasix), da oslobode telo od viška tečnosti.
• Vazodilatatore, kao što je izosorbid dinitrat (Isordil), koji otvaraju (proširuju) krvne sudove tako da krv teče efikasnije.

Kako može da se smanji rizik od kardiotoksičnosti?

Ne postoji način da se spreči kardiotoksičnost. Ako je dijagnostikovan rak, važno je da pacijent sa svojim lekarom razgovara o potencijalnim zdravstvenim rizicima i prednostima lečenja. Moguće je povećati šanse za rano otkrivanje kardiotoksičnosti tako što će se pacijent redovno podvrgnuti snimanju srca tokom lečenja raka. Rano otkrivanje srčanih problema može da poveća šanse za uspešno lečenje.

Kardiotoksičnost može biti reverzibilna (može da se vrati). Istraživanja su pokazala da kardiotoksičnost, koja se javlja nakon upotrebe trastuzumaba, može da bude reverzibilna. Oštećenje srca, koje nastaje upotrebom antraciklina često nije reverzibilno i zahteva dugotrajno lečenje. Kardiotoksičnost, povezanu sa zračenjem grudnog koša, takođe je veoma teško preokrenuti i može zahtevati dugotrajno lečenje, možda čak i operaciju.

U kojim situacijama je potreban lekarski pregled?

Ukoliko pacijent sa kardiotoksičnošću oseti bilo kakve simptome teške srčane komplikacije, kao što su dole navedene, potrebna je hitna lekarska pomoć:

• Uporno ili stalno lupanje srca
• Vrtoglavica ili nesvestica
• Kratkoća daha ili bol u grudima koji se brzo pogoršavaju
• Oticanje grla ili usana
• Neobično oticanje nogu ili stopala
• Povećanje telesne težine za više od 1,5 kilograma 3 za nedelju dana.